حذف یا تغییر نرخ ارز تجهیزات پزشکی به یکی از مهمترین دغدغه‌های نظام سلامت برای سال آینده تبدیل شده است. مساله‌ای که پای رئیس جمهوری، وزیر بهداشت، رئیس سازمان غذا و دارو، نمایندگان مجلس و فعالان و انجمن‌های این حوزه را به میان کشیده است و از هم اکنون بیماران را دچار نگرانی کرده است.
بازار تجهیزات پزشکی ایران از جمله بازارهای تخصصی و مهمی است که مثل بازار دارو با جان و سلامت مردم سر و کار دارد. تجارتی که یک سوی آن قوانین بازار و عرضه و تفاضا حاکم است و یک سوی دیگر آن ضعف بنیه بیمه‌ها و بیماران بدحالی است که توان استقامت در این آشفته بازار و گرانی و کمبود را ندارند.
تجربه حذف ارز ترجیحی در نظام سلامت یکبار در دولت سیزدهم به بهانه جلوگیری از رانت ارز به افراد خاص و ممانعت از قاچاق دارو به نام «طرح دارویاری» اجرا شد، قرار بود برای جلوگیری از افزایش هزینه‌های مردم و دسترسی مردم به دارو، ما به التفاوت نرخ ارز دولتی و آزاد از طریق بیمه‌ها به بیماران داده شود اما تاخیر چند ماهه و بدهی بیمه‌ها به داروخانه‌ها و شرکتهای پخش که اکنون به گفته رئیس سازمان غذا و دارو به ۵۶ هزار میلیارد تومان رسیده و فشار به صنعت دارو به کاهش تولید، کمبود دارو و در نهایت آسیب‌های جبران ناپذیر به بیماران منجر شد و تجربه‌ای شکست خورده را به یادگار گذاشت.
بازار تجهیزات پزشکی بسیار بزرگتر از بازار دارویی است و بر خلاف بازار دارو که با حدود تعداد معدود حدود ۱۲۰ کارخانه دارویی و واردات محدود دارو قابل نظارت است، با بیش از ۹ هزار شرکت تولیدی و وارداتی و بیش از ۱۰۵ هزار کالاهای پزشکی تجهیزات مختلف مصرفی و سرمایه‌ای تشخیصی و درمانی و به خصوص حضور گسترده شرکتهای خصوصی شرایط متفاوتی دارد. این بازار بزرگ در سال‌های اخیر هر سال به حدود ۴ میلیارد دلار برای واردات کالاهای آماده مصرفی و سرمایه‌ای نیاز دارد که در سال‌های اخیر حدود یک میلیارد دلار آن برای تجهیزات مصرفی ضروری بیماران ارز ترجیحی و حمایتی بوده است.
تکرار دارویار در بازار تجهیزات پزشکی
حالا و در کشاکش تصویب قانون بودجه سال آینده بحث حذف ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی نیز مطرح شده است، این بار البته ابهامات بیشتر است و معلوم نیست نرخ ارز جایگزین چقدر خواهد بود و آیا اصلا قراری برای جبران هزینه های بیماران و مردم وجود دارد؟
سالهاست بازار تجهیزات پزشکی با ارزهای چند نرخی و سهمیه بندی شده ۴۲۰۰ ؛ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی و آزاد اداره می‌شود. مدیریتی که موافقان و مخالفانی دارد. مخالفان ارز حمایتی می‌گویند این شیوه مدیریت رانت و فساد ایجاد می‌کند و موافقان می‌گویند حذف ارز حمایتی قیمت تجهیزات پزشکی را چندین برابر می‌کند و موجب کمبود لوازم پزشکی و مرگ در بازار می‌شود.
موافقان حذف ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی که قرار است در سال آینده اجرا شود می‌گویند توزیع این ارزها رانتی را برای گروه خاصی از فعالان این حوزه فراهم کرده که در دسترس همگان نیست و نوعی سهمیه بندی و نوبت دهی ایجاد کرده و به علت چند نرخی بودن نرخ ارز نظارت بر بازار را هم برای دستگاه‌های نظارتی سخت کرده است.
مسعود پزشکیان رئیس جمهوری ۱۵ دی در جلسه شورای رقابت گفت: پرداخت ارز ترجیحی به عده‌ای مشخص چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی، تبدیل به سهمیه و رانت شده است. و کسانی که از دریافت آن محرومند خود به خود بازنده هستند، تا چه میزان می‌توان چنین بازاری را رقابتی دانست و قطعا چنین روندی نیازمند اصلاح است.
آزادسازی نرخ ارز تجهیزات پزشکی می‌تواند پیامدهای زیادی داشته باشد با این تفاوت که مشکل فقط تبعات اقتصادی نیست بلکه ناتوانی بیماران اورژانسی مانند بیماران قلبی، تصادفی یا بیماران نیازمند جراحی در تهیه تجهیزات مورد نیاز به علت کمبود و قیمت بالا می‌تواند به قیمت جان آنها تمام شود حتی اگر این جراحی اقتصادی بازار تجهیزات پزشکی از دیدگاه مسئولان دولت و برخی کارشناسان اقتصادی ضروری باشد.
در این میان در یک تقسیم بندی کلی نگاه‌های اقتصادی مدیریت دولت و مبارزه با فساد ارزی در یک طرف و نگاه‌های سلامت نگر و آینده بیماران نیازمند تجهیزات پزشکی در طرف دیگر و مقابل هم قرار گرفته‌اند تا جایی که وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو نیز به عنوان دو مقام دولتی در صف مخالفان حذف ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی قرار گرفته‌اند و نسبت به تبعات آن برای سلامت بیماران هشدار داده‌اند.
دکتر محمدرضا ظفرقندی وزیر بهداشت ۲۴ شهریور در همان روزهای نخست نشستن بر صندلی وزارت گفت: نگرانی جدی ما این است که اگر در نیمه دوم سال، ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی را نیز مانند دارو حذف کنیم، بدون شک با کمبود تجهیزات پزشکی در بیمارستان‌ها رو به رو خواهیم شد.
رئیس سازمان غذا و دارو: نگرانیم
دکتر مهدی پیرصالحی، رئیس سازمان غذا و دارو نیز گفته است: تغییرات ارزی نباید باعث افزایش هزینه‌های بیماران شود. بودجه طرح دارویار به‌طور کامل پرداخت نشده و تأمین منابع کافی برای جلوگیری از افزایش هزینه‌های درمانی ضروری است.
به گفته او، ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی دارو حذف و به ارز نوع دوم یعنی ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی تبدیل شد. قرار بود ما به التفاوت آن برای جبران هزینه بیماران به بیمه‌ها داده شود اما این بودجه به طور کامل پرداخت نشد و اکنون با ۵۶ هزار میلیارد تومان بدهی به شرکتهای دارویی و تجهیزات پزشکی مواجه هستیم البته در حوزه تجهیزات پزشکی هنوز بخشی از واردات با ارز ۴۲۰۰ تومانی انجام می‌شود که قرار است در بودجه سال آینده به ارز نوع دوم تغییر کند. تبدیل ارز از نوع یک به نوع دوم باید با تأمین ما به التفاوت همراه باشد تا فشار مالی به بیماران تحمیل نشود. بنابراین اگر قرار است این طرح در حوزه تجهیزات پزشکی اجرا شود باید بودجه ما به التفاوت آن به درستی پیش بینی و به موقع تامین شود.
رئیس سازمان غذا و دارو ۱۶ دی در نشست خبری گفت: نگران حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی تجهیزات پزشکی هستیم. البته حذف ارز ترجیحی فعلا برنامه دولت نیست، اما قیمت آن تغییر می کند و هنوز میزان افزایش قیمت ارز ترجیحی را نمی دانیم. تاکنون ثبات ارز ترجیحی در حوزه تجهیزات پزشکی از بروز مشکلات جلوگیری کرده است. اما امسال کاهش ارز ترجیحی تخصیصی از ۱.۲ میلیارد دلار به یک میلیارد دلار و حذف ارز ترجیحی کیت‌های آزمایشگاهی و نوارهای تست خون باعث افزایش قیمت این اقلام شده است.
کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز بارها نسبت به حذف ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی و افزایش قیمت ناگهانی این اقلام هشدار داده است. ۱۶ مرداد در اولین دیدار اعضای کمیسیون بهداشت با دکتر مسعود پزشکیان عضو سابق این کمیسیون بعد از انتخابات ریاست جمهوری نسبت به افزایش نرخ ارز تجهیزات پزشکی و تبعات آن بر سلامت مردم ابزار نگرانی کردند. دکتر حسین علی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت نیز پیش از آن در اولین روزهای انتخاب دکتر مسعود پزشکیان به ریاست جمهوری با ارسال نامه‌ای به وی نوشت: تغییر نرخ ارز تجهیزات پزشکی به طور مستقیم باعث افزایش قیمت تجهیزات پزشکی می‌شود. این افزایش در نرخ خدمات درمانی برای بسیاری از مردم غیرقابل تحمل است و باعث می‌شود مردم برای تامین هزینه‌های درمان مجبور به فروش دارایی و ورود به ورطه فقر شدید شوند.
رئیس کمیسیون بهداشت مجلس: گرانی ۸ برابری تجهیزات پزشکی از توان بیماران خارج است
او در این نامه تاکید کرد: در این شرایط برخی اقلام پزشکی مصرفی با افزایش ۸ برابری قیمت مواجه می‌شوند و مثلا پروتز زانو با قیمت مصوب حدود ۱۵ میلیون تومان به حدود ۱۷۰ میلیون تومان می‌رسد یا کالای دریچه تاوی قلب با قیمت حدودی ۱۵۰ میلیون تومان به حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان می‌رسد و با تغییر نرخ ارز بدون اصلاح میزان حمایت بیمه‌ها قیمت تجهیزات و ملزومات پزشکی ۸ برابر می‌شود که از توان اکثریت مردم خارج است. سلمان اسحاقی سخنگوی کمیسیون بهداشت مجلس نیز اخیرا در این مورد گفته است: حذف ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی و افزایش نرخ ارز این کالاها می‌تواند هزینه‌های این لوازم را برای مردم بین ۸ تا ۱۵ برابر افزایش دهد.
موافقان حذف ارز ترجیحی معتقدند، اگر دولت ما به التفاوت نرخ ارز ترجیحی را به بیمه‌ها بدهند تا در انتهای زنجیره مصرف به بیماران داده شود، بیماران افزایش قیمتی را احساس نمی‌کنند و مشکلی برای آنها به وجود نمی‌آید. اما مخالفان می‌گویند: تجربه طرح دارویار نشان داد، پرداخت مابه التفاوت ریالی این ارز به موقع انجام نمی‌شود و در عمل آنچه رخ می‌دهد، معوقات بیشتر دولت به شرکتهای تجهیزات پزشکی، گرانی و کمبود این لوازم و افزایش مشکلات بیماران است.
رامین فلاح رئیس اتحادیه بازرگانان تجهیزات پزشکی نیز به رسانه‌ها گفته است: شرکتهای تجهیزات و ملزومات پزشکی اکنون حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان از دولت طلب دارند. این میزان طلب، با توجه گردش مالی تجهیزات پزشکی، عدد کمی نیست و اگر نرخ ارز ترجیحی حذف شود میزان طلب شرکت‌ها در سال آینده به ۱۰۰ تا ۱۱۰ همت خواهد رسید. در این شرایط شرکتهای تجهیزات پزشکی، دچار فروپاشی اقتصادی و ورشکستگی می‌شوند و دیگر جایگزینی هم برای تامین‌کنندگان وجود نخواهد داشت.
وی افزود: تجربه طرح دارویار نشان داد که در صورت حذف ارز ترجیحی، مابه‌التفاوت نرخ ارز ترجیحی با نرخ ارز آزاد از سوی دولت تامین نخواهد شد. در این صورت کمبود تجهیزات و ملزومات پزشکی در سال آینده قطعی خواهد بود. در صورت آزادسازی نرخ ارز، تعرفه خدمات در بخش‌هایی مانند تصویربرداری، آزمایشگاه و ... باید افزایش یابد اگر این تعرفه‌ها درست محاسبه شوند و افزایش یابند و بیمه ها پوشش بدهند در صورت حذف ارز ترجیحی اتفاقی رخ نخواهد داد و حتی باعث صرفه‌جویی و تقویت تولیدات واقعی خواهد شد اما همه می‌دانیم چنین اتفاقی رخ نخواهد داد و در نهایت بیمار باید افزایش هزینه‌ها را از جیب خود پرداخت کند.
افزایش ناگهانی قیمت تجهیزات پزشکی فاجعه بار است
احمد مسلمی، رئیس انجمن صنفی متخصصین تجهیزات پزشکی گفت: اصل حذف ارز ترجیحی در کل اقدام درستی است و از نگاه اقتصادی، سیستم ارز چند نرخی قابل تایید نیست اما باید شرایط اقتصادی مردم و بیماران را هم در نظر بگیریم و نباید با تصمیمات ناگهانی و افزایش جهشی قیمت تجهیزات پزشکی به بیماران و مردم آسیب برسانیم.
وی افزود: اگر دولت می‌خواهد ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی را حذف کند اول باید بودجه مابه التفاوت ریالی آن را به صورت تضمین شده تامین کند و در صندوقی قرار دهد تا به موقع به دست بیماران برسد و تجربه تلخ طرح دارویار که مشکلات زیادی را برای مردم، شرکتهای دارویی و داروخانه‌ها به وجود آورد تکرار نشود. اگر دولت اکنون بودجه کافی را برای جبران ما به التفاوت کل ارز حمایتی تجهیزات ندارد می تواند حذف ارز ترجیحی را به صورت تدریجی انجام دهد و به همان اندازه که بودجه تضمین شده دارد، بخشی از ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی را حذف کند اما اجرای یکباره آن بدون تامین بودجه لازم فاجعه بار است.
کارشناس تجهیزات پزشکی ادامه داد: در سال‌های اخیر به طور متوسط بین یک میلیارد تا یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار برای تجهیزات پزشکی ارز ترجیحی داشتیم که برای واردات تجهیزات مصرفی مهم مثل استنت قلبی، پروتزهای ارتوپدی، پیس میکر قلبی، آی سی دی قلبی و برخی گرفت‌های تخصصی استفاده می‌شود، این تجهیزات برای بیماران حیاتی است و اگر به هر دلیل این لوازم به موقع و با قیمت مناسب به دست بیماران نرسد، مشکلات زیادی ایجاد می‌شود.
اگر قرار باشد ارز ۴۲۰۰ تومانی تجهیزات پزشکی حذف و به ارز مثلا ۳۸ هزار و ۵۰۰ تومانی برسد، قیمت بسیاری از تجهیزات پزشکی ۷ تا ۹ برابر گران می‌شود، پرداخت ما به التفاوت ریالی این ارز برای دولت حدود ۳۴ هزار میلیارد تومان بار مالی دارد و اگر دولت نتواند این اعتبار را تامین کند قیمت برخی اقلام پزشکی حدود ۹ برابر می‌شود و هزینه‌های درمان بسیاری از بیماران نیز بین ۴ تا ۵ برابر افزایش پیدا می‌کند.
مسلمی گفت: همین امسال و قبل از حذف ارز ترجیحی که قرار است سال آینده اتفاق بیفتد، قیمت برخی اقلام پزشکی به علت حذف ارز نیمایی و تغییر قیمت آن از ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان به ۴۲ هزار تومان تا دو هفته پیش و تغییر مجدد آن به ارز ۷۰ هزار تومانی حدود ۳ برابر شده است. ادامه این روند برای مردم تحمیل ناپذیر است و هزینه‌های درمانی و پرداخت از جیب مردم را به میزان زیادی افزایش می‌دهد.
حذف ارز ترجیحی موجب می‌شود واردکنندگان کالاهای پزشکی برای واردات به ۹ برابر نقدیندگی بیشتر نسبت به امسال نیاز داشته باشند که در توان بسیاری از واردکنندگان نیست به همین علت شاهد کاهش واردات و کمبود بسیاری از اقلام پزشکی مورد نیاز بیماران در کشور خواهیم بود که جان بیماران را به خطر می‌اندازد.
دکتر علیرضا چیذری رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی تولید، تامین و توزیع تجهیزات پزشکی تهران در این مورد گفت: بخش مهمی از ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی برای واردات تجهیزات مصرفی و سرمایه‌ای بیمارستان‌ها داده می‌شود اگر این ارز حذف شود و مابه التفاوت آن به موقع پرداخت نشود، قیمت این کالاها بین ۸ تا ۱۵ برابر افزایش پیدا می‌کند که خرید آنها از توان بسیاری از بیمارستان‌ها خارج می‌شود.
وی افزود: هنوز تکلیف قیمت ارز ترجیحی سال آینده معلوم نیست، صحبت‌ها مبنی بر تغییر قیمت آن به ارز ۳۸ هزار و ۵۰۰ تومانی است اما حتی اگر ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی هم برای واردات این تجهیزات پزشکی حیاتی بدهند باز هم قیمت این لوازم حدود ۷ برابر می شود و با توجه به بودجه سال آینده به نظر نمی‌رسد دولت بتواند بودجه ریالی تجهیزات پزشکی را برای حمایت از بیماران ۷ برابر کند، بنابراین هزینه‌های درمانی مردم افزایش پیدا می‌کند.
منبع : ایرنا
