وزیر اسبق بهداشت ضمن بیان دیدگاه های خود درباره چالش‌های نظام سلامت، ویژگی‌های یک وزیر بهداشت خوب را تشریح کرد.
آقای دکتر به عنوان اولین سوال چرا در سالهای اخیر حضور شما در فضای سیاسی کشور کمرنگ شده است؟ما هم باید به وظیفه‌مان مطابق با مقتضیات زمان عمل کنیم، متأسفانه فضای سیاسی کشور در مواقعی فضای جنگ قدرت است و به جای نگاه کارشناسی عمیق به سمت مچ‌گیری و نگاه قبیله‌ای حرکت می‌کند. طی سالهای اخیر تلاش کردم به عنوان استاد دانشگاه فعالیت داشته باشم و فعالیت‌هایی را در فرهنگستان علوم پزشکی و مرکز سیاستگذاری سلامت درحال انجام دهم و در این مدت تلاش کردم در آموزش دانشجویان فعال باشم و برای خودم افتخار است که بیش از ده هزار نفر را آموزش دادم و این آموزش سرمایه خوبی برای خودم و کشورم خواهد بود.
چه شد که شما وزیر بهداشت شدید؟ نحوه انتخاب شما چگونه بود؟
در ان دوره نیز کارگروهی متشکل از تعدادی از افراد تشکیل شده بود و حدود چهل نفر برای نشستن بر کرسی وزارت بهداشت انتخاب شده بودند.پاکدستی شهرت، سابقه اجرایی و تحصلات و ... افراد امتیازبندی شده بود و امتیاز من جزو امتیاز‌های بالا بود.بدون آنکه خودم مطلع باشم از من برای انجام مصاحبه دعوت شد و از من دعوت کردند که برای گفت‌وگو نزد رئیس جمهور وقت بروم. در آن زمان آقای دکتر دانش جعفری که اقتصاددان بود با من مصاحبه کرد و من واقعاً متوجه نبودم که مصاحبه برای انتخاب وزیر بهداشت است و پس از آن به من اعلام شد که شما گزینه وزارت بهداشت هستید و من نزد دکتر احمدی نژاد رفتم و برنامه‌های خودم را ارائه دادم.آقای احمدی نژاد به من گفتند که اگر وزیر شوی چه برنامه‌هایی داری و من اعلام کردم که تمایلی به وزارت ندارم و فقط برای عرض تبریک به اینجا آمده‌ام و واقعاً به این موضوع که قرار است بار سنگین بر دوش من بیفتد فکر نمی‌کردم. من بعد از آن جلسه مرخصی گرفتم و به تبریز رفتم اما در آن استان با من تماس گرفتند و اعلام کردند که نام شما را برای وزارت بهداشت داده‌ایم و باید میثاق‌نامه‌ای که تهیه شده است را مطالعه کنید که در آن اصول ارزشی و اهتمام به مبانی انقلاب اسلامی و توجه به مردم ذکر شده بود و من اعلام کردم که آن را قبول دارم. اما من داوطلب این کار نیستم و در نهایت با اصرار دوستان به عنوان وزیر بهداشت مجلس معرفی شدم و اگر در تصاویر ببینید حتی لباس‌های من در زمان حضور در مجلس لباس رسمی نیست به دلیل اینکه من در مرخصی به سر می‌بردم و آمادگی حضور در این جلسه را نداشتم. ما آشنایی قبلی با دکتر احمدی نژاد نداشتیم و مستقیم با او کار نکرده بودم.
آقای دکتر یکی از چالش‌های اصلی نظام سلامت طی سالهای اخیر نظام ارجاع و پزشکی خانواده بوده است؛ چرا این طرح در زمان شما تکمیل نشد؟به موضوع پزشک خانواده در دو بخش باید توجه داشت این موضوع پشتوانه نظری دارد و در همه جای دنیا اثبات شده است که اگر نظام سلامت بخواهد به سمت کارآمدی گسترش خدمات پوشش همگانی سلامت و ارائه مؤثر خدمات بپردازد باید به پزشکی خانواده و نظام ارجاع توجه ویژه داشته باشد. اما نکته مهم این است که این کار خوب را چگونه عملیاتی و اجرایی کنیم. اجرای این طرح ها در کشور‌های مختلف هم فراز و نشیب داشته برخی از کشور‌ها در اجرای آن موفق بودند و برخی از کشور‌ها هم در اجرای آن موفق نبوده‌اند برخی نیز برای گروه‌های خاصی موفق عمل کرده‌اند.به طور کلی در دنیا اغلب کشور‌های موفق در بازه زمانی بیش از ده سال به آن دست یافته‌اند، زمانی که من توفیق خدمت پیدا کردم چند هفته قبلش که رای اعتماد از مجلس بگیرم طرح پزشک خانواده در زمان وزارت آقای پزشکیان در شهر‌های زیر ۲۰ هزار نفر رونمایی شده بود و اقدام خاصی صورت نگرفته بود، در آن زمان جلسه‌ای با پزشکیان داشتم و برنامه را توضیح دادند و ما دیدیم کار خوبی است و در بودجه سال ۱۳۸۴ قوانین پشتیبان آن نیز آمده بود و در فاصله کوتاهی تعداد پزشکان خانواده را از حدود ۱۵۰۰ نفر به ۷۰۰۰ نفر افزایش دادیم.ما در بازه‌های زمانی فصلی گزارش دریافت می‌کردیم و با بررسی‌های میدانی وضعیت اجر را پیگیری می‌کردیم و در آن زمان پوشش پزشک خانواده در شهر‌های زیر ۲۰ هزار نفر به نود درصد رسید البته پوشش بیمه روستایی کمک زیادی به اجرای این طرح کرد.
این موفقیت کمک کرد که در شهر هم این اقدام را انجام دهیم، طرحی به همین منظور آماده شد و خدمت رئیس جمهور ارائه شد اما ما عملاً نتوانستیم با وزارت رفاه به تفاهم برسیم و در شهر‌های بالاتر از ۲۰ هزار نفر نتوانستیم کار اجرایی کنیم، آن‌ها بر پوشش درمان تأکید داشتند و تأکید ما بر اجرای بسته جامع خدمات بود و بیشتر تعارض منافع وزارتخانه‌ای رخ داد و کار پیش نرفت.در دولت دهم افتتاح‌هایی به عنوان پزشک خانواده شهری رخ داد اما چون تفاهم با وزارت رفاه نهادینه نشده بود عملاً این کار هم به نتیجه نرسید، اولین افتتاح در دانشگاه تهران اتفاق افتاد اما هیچوقت به انجام نرسید، دو استان فارس و مازندران باقی ماندند که این دو استان هم مورد حمایت سازمان بیمه‌گر قرار گرفتند و به دلیل اینکه نگاه جامع نبود و تغییر سلیقه مردم و ایجاد اعتماد مشکل است این طرح موفق نشد.برای اجرای بهتر این طرح چه پیشنهاداتی دارید؟ما باید برای ارائه‌دهندگان خدمت نیز مشوق‌هایی در نظر بگیریم و اعتماد آن‌ها را جلب کنیم، ادامه مسیر بدون حضور نیروی انسانی مسیر نیست. ما در دو استان شیراز و مازندران تجربه موفقی داریم و باید همه اقدامات را به صورت یک مجموعه دید. در اجرای این طرح طبق مطالعاتی که انجام دادیم توقعات مردم و سیاستگذاران و نیروی انسانی به درستی برآورده نشد و دلیل آن این است که اجرای آن به صورت هماهنگ با سایر دستگاه‌ها نبود. سلامت را یکپارچه ندیدیم و اجزای تیم پزشکی خانواده را نتوانستیم همتاهنگ کنیم و از همه به صورت یکسان حمایت کنیم.
پزشکی خانواده در شهر‌ها به شرط پیش‌بینی برنامه تغییر و اصلاح قابل انجام است، برنامه باید به گونه‌ای باشد که هم دریافت‌کننده خدمت احساس رضایت داشته باشد هم ارائه دهنده خدمت. سیستم ارجاع برای بیمار محدودیت ایجاد می‌کند اما اگر بیمار به این باور برسد که این محدودیت برای او صرفه اقتصادی و سلامتی دارد به محدودیت تن می‌دهد و منافع بیشتری دریافت می‌کند.تضمین درآمد ارائه دهنده خدمت و افزایش کیفیت خدمات باید در این طرح دیده شود، تأمین اعتبار پایدار باید مد نظر طرح پزشک خانواده باشد. در استان فارس با چالش حقوق مراقبان سلامت مواجه هستیم، این افراد به نوعی دستیار پزشک خانواده هستند، دستمزد این افراد بسیار پایین است و دستمزدی که برای آن‌ها پیش‌بینی شده کفاف زندگی پزشک خانواده و مطب را نمی‌دهد. این چالش باید حل شود و برای آن برنامه‌ریزی داشت. ارتباط بین سطوح مختلف باید حفظ شود تا این کار ارزشمند باشد. یکی از پاشنه آشیل‌های نظام سلامت نظام پرداخت است و باید منابع آن تأمین شود تا پزشکان عمومی وارد حیطه‌های زیبایی و... نشوند. حقوق کادر درمان و پزشک خانواده باید متناسب با نوع فعالیت افراد باشد.
آقای دکتر چرا در دولت‌های مختلف شعار پیشگیری بهتر از درمان است عملیاتی نشد؟
هر فردی که بیمار است نیاز به دریافت بهترین درمان را دارد و از سوی دیگر هزینه پیشگیری کمتر و موثرتر از اقدامات درمانی است، ارتقای سلامت باید مورد توجه باشد و به این فکر کنیم وقتی فردی سالم است چکار کنیم که سلامتش ارتقا یابد؟ ما نیازمند ارتقای سلامت، پیشگیری، درمان و بازتوانی هستیم و متناسب با برنامه و همبافت کشور برای آن تامین اعتبار کنیم. باید گلوگاه ها شناسایی شوند، خیلی از برنامه‌های پیشگیری در اختیار وزارت بهداشت نیست اما وزارت بهداشت باید مانند دادستان پیگیر اجرای صحیح این برنامه باشد.کشور به سمت سالمندی در حال حرکت است، نظام سلامت باید در برابر بیماری بازپدید و نوپدید آماده باشد، نسل جدید داروها که مبتنی بر پزشکی زیستی هستند به بازار آمده و گران هستند و ما باید با این اعتبار محدود عالمانه رفتار کنیم و بهرین بهره وری را داشته باشیم. باید به موضوع فناوری سلامت توجه داشت و آن را ارزیابی کرد و ببینیم این فناوری کجا و توسط چه کسی باید تجویز شود، اشتباه است که در بیمارستانی که جراح مغز و اعصاب ندارد هزینه بابت دستگاه سی تی اسکن صرف کنیم و تقاضای القایی ایجاد کنیم و این کار پول دور ریختن است. متاسفانه طی سالهای اخیر همین فشارهای سیاسی از سوی نمایندگان مجلس یا برخی مسوولان استانی باعث شد تا وزارت بهداشت به سمت درمان حرکت کند تا مسایل پیشگیری کننده از بیماری ها.
با توجه به نزدیک شدن به زمان معرفی وزیر بهداشت، ویژگی‌های ئزیر خوب از نظر شما چیست؟
طبق قانون اساسی دولت یک مجموعه است و هیأت وزیران موضوعیت دارد و تصمیمات آن پشتوانه قانون اساسی دارد و هیأت وزیران باید با یکدیگر هماهنگ باشد و هماهنگی کافی با رئیس جمهور داشته باشد. اگر این موضوع نباشد بهترین افراد هم انتخاب شوند نمی‌توانند کاری پیش ببرند. شخصی که این افتخار را پیدا می‌کند در یکی از جایگاه‌های بالای خدمت قرار گیرد باید از بن دندان معتقد به ارزش‌های نظام باشد و هیچ چیزی جز پیشرفت و تعالی کشور برایش مهم نباشد، این شخص باید در کار خودش عالم باشد.برای اینکه در نظام سلامت این اتفاق بیفتد فرد باید سرد و گرم روزگار را چشیده باشد و به قول معروف آسانسوری رشد نکرده باشد. یکی از مهمترین سرمایه‌های من این بود که مدتی رئیس بیمارستان بودم و معاون توسعه دانشگاه بودم و از همین رو اشراف کافی به دخل و خرج بیمارستان و دانشگاه‌ها داشتم.وقتی شخصی باید نظام سلامت بیگانه نباشد می‌تواند مدیریت درستی داشته باشد و وزیر باید در اجرا تجربه داشته باشد تا مدیریت کلان را پیش ببرد وگرنه تصمیماتی در اتاق بسته خواهد گرفت که قابلیت اجرای محیطی نخواهد داشت. این موضوع را که زیاد مطرح می‌شود وزیر بهداشت پزشک باشد یا نباشد موضوعیت ندارد مهم این است که با نظام سلامت کار کرده باشد و آن را بشناسید، اقتصاد سلامت به قدری ویژگی اختصاصی دارد که مجبور شدیم در وزارت بهداشت به عنوان رشته تخصصی به آن بپردازیم. اقتصاد سلامت با نگاه اقتصادی دیگر متفاوت است به دلیل اینکه سلامت کالای عمومی است و نباید با نگاه اقتصاد بازاری به آن نگاه کرد و دنبال درآمد بود. سلامت ویژگی‌های متفاوتی دارد.
اشراف وزیر به موضوع کار خود است که با تجربه حاصل می‌شود، افراد بی‌تجربه نباید وزیر بهداشت باشند و باید شخصی وزیر باشد که توانایی بازدید میدانی داشته باشد به دلیل اینکه در سیستم‌های ما نقش مدیر ارشد بسیار مهم است و شخصاً باید موضوعات را پگیری کند تا پیشرفت کار سرعت بیشتری پیدا کند.
عملکرد آقای پزشکیان در دوران وزارت بهداشت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آشنایی من با آقای پزشکیان به دوران دانشجویی بازمیگردد و در آن دوران دورادور با ایشان آشنایی داشتم، اوایل دهه هفتاد که وی رئیس دانشگاه تبریز بود و بعد در همان دوره معاون اداری مالی دانشگاه ما شد با ایشان چند جلسه داشتیم و وی بسیار فردی باانگیزه برای خدمت به مردم هستند و نگاهشان خالصانه است. نگاه عدالت محور از ابتدا در او برجسته بود و در جلسات روسای دانشگاه حضور داشتند و تلاش داشتند تصمیمات به نفع مردم باشد.متاسفانه در دوران وزارت چندان مورد حمایت مجلس وقت و سایر ارکان دولت قرار نگرفت و وزارت رفاه در آن زمان تشکیل شد و بخشی از بودجه وزارت بهداشت را به وزارت رفاه دادند که همین موضوع ما را با چالش مواجه کرد. مجلس ششم مجلسی اصلاح طلب بود اما حامی پزشکیان نبود و همین موضوع باعث شد تا طرح ها به خوبی پیش نرود، مجلس هفتم از پزشکیان بهتر حمایت کرد و تامین اعتبار برای بهسازی اورژانس کشور و طرح پزشک خانواده مورد حمایت مجلس هفتم قرار گرفت.
با توجه به حضور افراد مختلف با سلایق و سوابق گوناگون در کارگروه انتخاب وزیر بهداشت، شما خروجی کارگروه را چگونه ارزیابی می‌کنید ؟آقای ظریف گفت که کار کارگروه مشورتی است و انتخاب کننده نهایی رییس جمهور است، آقای پزشکیان تجربه کار در نظام سلامت و مجلس را دارد و با توجه به شناختی که از نظام سلامت دارد امیدوارم بهترین انتخاب را انجام دهد البته در مورد کار گروه ها این نگرانی وجود دارد که بعضی افرادی که در بین کارشناسان رشته خوذشان خوشنام نیستند و فعالیت اقتصادی دارند یا در آن رشته کارهای متعارض با مصالح ملی و با نگاه منافع شخصی انجام دادند نیز وجود دارد اما هرکار جمعی ممکن است خطا داشته باشد و اقای ظریف و پزشکیان هم ادعای معصومیت اعضای کارگروه را ندارند اما خوشبختانه با پاکدستی که از آقای پزشکیان میشناسیم امیدوارم انتخاب وزرا بهترین انتخاب باشد.
منبع : خبرگزاری فارس
