در سال‌های اخیر، شرکت‌های دانش‌بنیان کشورمان، گام‌های بزرگی در توسعه فناوری‌های پزشکی برداشته‌اند. این شرکت‌ها با تکیه بر دانش بومی و فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و پردازش تصویر، توانسته‌اند تجهیزات پیشرفته‌ای را طراحی کنند که نه‌تنها برطرف‌کننده نیازهای داخلی است، بلکه قابلیت ورود به بازارهای بین‌المللی را نیز دارد.
این دستگاه توسط یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی توسعه یافته، در جریان ثبت اختراع بین‌المللی و مذاکراتی برای صادرات آن به اروپا و آمریکا است. با این نوآوری، ایران در مسیر تبدیل‌شدن به یکی از قطب‌های فناوری توانبخشی در جهان قرار گرفته است، مسیری که نشان‌دهنده توان بالای شرکت‌های فناور ایرانی در ارائه راهکارهای نوین پزشکی و حرکت به‌سوی بازارهای جهانی است.
فناوری بومی که بیماران ویلچرنشین را دوباره روی پا می‌آورد
طی بازدیدی که از شرکت دانش‌بنیان سازنده این ربات هوشمند داشتیم، پای صحبت‌های دکتر رضا لطفی، عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد و موسس هلدینگ دانش‌بنیان نشستیم، دکتر رضا لطفی اظهار کرد: این مجموعه در سال ۱۳۹۷ با هدف ایجاد یک هلدینگ دانش‌بنیان تأسیس شد. امروز ما یک هلدینگ هستیم که علاوه بر شرکت اصلی، دو شرکت زیرمجموعه قرار دارد و هدف ما توسعه فناوری‌های پزشکی و صادرات آنها به اروپا و آمریکا است. برخلاف مسیر رایج که فناوری ابتدا در غرب توسعه پیدا می‌کند و بعد در ایران بومی‌سازی می‌شود، ما به دنبال آن هستیم که فناوری‌های ایرانی را به بازارهای جهانی صادر کنیم.
وی ادامه داد: مسئله‌ای که ما روی آن کار کردیم، مشکل حرکتی بیماران مختلفی است که به دلیل سکته مغزی، ضایعه نخاعی (نه قطع نخاع)، بیماری پارکینسون، تعویض مفصل زانو یا کهولت سن توانایی راه رفتن خود را از دست داده‌اند. متأسفانه تعداد این بیماران کم نیست و بسیاری از آنها از وجود چنین راهکاری بی‌خبرند. ما سیستمی طراحی کرده‌ایم که به این بیماران کمک می‌کند توانایی حرکتی خود را بازیابند و به زندگی عادی بازگردند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه این محصول اکنون در مرحله ورود به کلینیک‌های تخصصی است، بیان کرد: خوشبختانه نتایج اولیه محصول نشان می‌دهد دوباره توانایی حرکت پیدا کرده و توانسته‌اند که راه بروند. این فناوری می‌تواند زندگی هزاران نفر را متحول کند و امید را به بسیاری از خانواده‌ها بازگرداند.
لطفی با تاکید بر اینکه هدف ما صادرات فناوری است، عنوان کرد: بسیاری از کشورها درگیر افزایش نرخ سالمندی و بیماری‌هایی مانند پارکینسون و سکته مغزی هستند. ما در تلاشیم این محصول را به بازارهای جهانی عرضه کنیم و ایران را به‌عنوان یک قطب فناوری پزشکی در این حوزه معرفی کنیم.
وی خاطرنشان کرد: ما به دنبال توسعه بیشتر فناوری‌های پزشکی و ایجاد راه‌حل‌های نوآورانه برای مشکلات اساسی بیماران هستیم. اگر خدا بخواهد، در آینده‌ای نزدیک نه‌تنها بیماران بیشتری از این فناوری بهره‌مند خواهند شد، بلکه شاهد حضور پررنگ‌تر ایران در بازارهای جهانی فناوری پزشکی خواهیم بود.
این فناور در مورد جامعه هدف این دستگاه اضافه کرد: بسیاری از بیماران مانند مبتلایان به سکته مغزی، پارکینسون، ضایعات نخاعی، فلج مغزی و حتی سالمندان نیاز دارند که مرتب تمرین کنند تا توانایی حرکتی‌شان را حفظ یا بازیابی کنند؛ اما این تمرینات معمولاً نیاز به دو نفر همراه دارد که زیر بغل بیمار را بگیرند و این موضوع هم برای بیمار ناراحت‌کننده است و هم می‌تواند به افرادی که کمک می‌کنند آسیب برساند، به‌ویژه وقتی بیمار وزن بالایی دارد.
توسعه فناوری‌های پزشکی در ایران؛ گامی نوین در توانبخشی بیماران حرکتی
لطفی تصریح کرد: ما سیستمی طراحی کرده‌ایم که به بیماران کمک می‌کند بدون نیاز به کمک مستقیم دیگران، تمرینات راه رفتن، ایستادن و حتی حرکات پیچیده‌تری مانند بالا رفتن از پله یا رمپ را انجام دهند. این فناوری یک ربات پیشرفته است که روی یک ریل متصل به سقف حرکت می‌کند و بیمار را در حین تمرین پشتیبانی می‌کند.
وی با تأکید بر اینکه این فناوری کاملاً بومی و حاصل تلاش متخصصان داخلی است، افزود: برخلاف تصور رایج، ما این محصول را با مهندسی معکوس نمونه‌های خارجی تولید نکرده بلکه آن را از ابتدا طراحی کرده‌ایم. نمونه‌های مشابه این دستگاه در آمریکا و اروپا بین ۲۲۰ تا ۲۷۰ هزار یورو قیمت دارند، اما ما با هزینه‌ای بسیار کمتر و با فناوری داخلی توانسته‌ایم محصولی ارائه کنیم که حتی برخی قابلیت‌های آن را نمونه‌های خارجی ندارند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این ربات، سیستم دینامیک هوشمند آن است. این سیستم می‌تواند بسته به حرکت بیمار، میزان حمایت را تغییر دهد؛ مثلاً هنگام نشستن حمایت کمتری ارائه کند و هنگام برخاستن کمک بیشتری بدهد. علاوه بر این، دستگاه به سنسورهای هوشمند مجهز شده که میزان انحراف بیمار را تشخیص می‌دهد و در صورت انجام حرکت اشتباه، هشدار می‌دهد. همچنین ضربان قلب بیمار را همزمان پایش می‌کند تا اطمینان حاصل شود که تمرینات به‌درستی و بدون فشار بیش‌ازحد انجام می‌شوند.
وی بیان کرد: این دستگاه در حال ورود به کلینیک‌های تخصصی بوده و نتایج اولیه آن بسیار امیدوارکننده است. بیماران زیادی که سال‌ها روی ویلچر بودند، با این فناوری توانسته‌اند دوباره راه بروند. این فناوری نه‌تنها در ایران، بلکه در سطح بین‌المللی نیز پتانسیل بالایی دارد و امیدواریم بتوانیم آن را به بازارهای جهانی صادر کنیم. هدف ما این است که ایران را به یکی از قطب‌های توسعه فناوری‌های پزشکی تبدیل کنیم و با صادرات فناوری بومی، نام کشور را در این حوزه مطرح کنیم.
تحولی در توانبخشی با ربات هوشمند ایرانی
لطفی عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین چالش‌های بیماران دارای مشکلات حرکتی، عدم امکان انجام تمرینات توانبخشی به‌طور مستقل است. بسیاری از این بیماران، از جمله مبتلایان به سکته مغزی، پارکینسون، ضایعات نخاعی، فلج مغزی و سندروم گیلن باره، نیاز به تمرین مستمر دارند، اما نبود تجهیزات مناسب و هزینه‌های بالای فیزیوتراپی باعث می‌شود روند درمانی آنها با مشکل مواجه شود.
لطفی اظهار کرد: ما حتی یک سیستم بینایی مبتنی بر هوش مصنوعی به این فناوری اضافه کرده‌ایم که با استفاده از یک دوربین ساده، موقعیت مفاصل بیمار را تحلیل می‌کند. این سیستم می‌تواند به‌صورت آنلاین بررسی کند که آیا تمرینات به‌درستی انجام می‌شوند یا نیاز به اصلاح دارند. به این ترتیب، ما در حال توسعه اولین ربات خودران توانبخشی در جهان هستیم که می‌تواند بدون نیاز به حضور دائمی فیزیوتراپیست، بر روند تمرین بیمار نظارت کند.
وی ضمن ابراز خرسندی نسبت به امیدوارکننده بودن نتایج اولیه تست این دستگاه، گفت: به‌عنوان مثال، یکی از بیماران ما، یک فرد ۸۵ ساله با آسیب نخاعی که ۲ سال کاملاً روی تخت بود و به دلیل ترس از افتادن، هیچ تمرین ایستاده‌ای انجام نمی‌داد. بعد از سه ماه استفاده از این دستگاه، توانست با کمک واکر راه برود و پس از ۶ ماه، استقلال حرکتی خود را بازیابد. امروز، او بدون نیاز به واکر یا همراه خاصی، تنها با استفاده از یک عصا، به‌طور مستقل راه می‌رود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: یکی دیگر از بیماران مبتلا به سندروم گیلن باره که هنگام مراجعه حتی توانایی نگه داشتن گردن خود را نداشت، پس از چند ماه تمرین با این دستگاه، توانست مجدداً راه برود. بیمار دیگری که دچار ضایعه نخاعی ناشی از تصادف شده بود و روی ویلچر قرار داشت، اکنون پس از چند ماه استفاده از این فناوری، توانسته دوباره روی پای خود بایستد و حتی به شغل خود بازگردد.
لطفی بیان کرد: ما در حال مذاکره با خیّرین و مراکز درمانی هستیم تا این دستگاه را در کلینیک‌های توانبخشی قرار دهیم و هزینه استفاده از آن را برای بیماران کاهش دهیم. این فناوری می‌تواند تحولی عظیم در زندگی افرادی که سال‌ها به دلیل مشکلات حرکتی از جامعه فاصله گرفته‌اند، ایجاد کند.
وی در خصوص چشم‌انداز این شرک دانش‌بنیان گفت: هدف ما این است که با معرفی این فناوری به جهان، ایران را به یکی از قطب‌های توسعه ربات‌های هوشمند توانبخشی تبدیل کنیم و به بیماران سراسر دنیا این امکان را بدهیم که بدون وابستگی به دیگران، زندگی مستقلی را تجربه کنند.
این استاد دانشگاه توضیح داد: تمامی فرایند ساخت دستگاه توسط اعضای داخل شرکت انجام شده، ولی پردازنده‌ها از بازارهای خارجی تهیه شده‌اند. هزینه تولید این دستگاه در ایران بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان است، در حالی که هزینه مشابه خارجی این دستگاه حدود ۱۵ میلیارد تومان است.
لطفی به مجوزها و استانداردهای لازم برای ورود به بازارهای جهانی اشاره کرد و گفت: دستگاه مجوز وزارت بهداشت را دریافت کرده و تمامی استانداردهای داخلی را اخذ کرده است. هم‌اکنون در حال دریافت تاییدیه‌های صادراتی برای ورود به بازارهای جهانی هستیم.
وی همچنین با اشاره به مشکلات موجود در ورود به بازار ایران، گفت: مهم‌ترین مشکل در فروش، آگاهی نداشتن مردم از وجود چنین سیستمی است. ما در حال انجام اطلاع‌رسانی‌های گسترده‌ای از طریق فضای مجازی هستیم.
این استاد دانشگاه درمورد مکان استفاده از این دستگاه اظهار کرد: نصب دستگاه در خانه‌ها و کلینیک‌ها انجام شده است و برای استفاده مداوم در خانه، نیاز به آموزش خاصی وجود دارد، اما آموزش آن پیچیدگی زیادی ندارد. ما محتوای آموزشی آماده کرده‌ایم و در آینده، سیستم قادر خواهد بود که تمرینات درست را شناسایی کند و در صورت لزوم، کمک کند.
وی افزود: در حمایت‌های دولتی، ما به عنوان یک شرکت دانش‌بنیان از وام تبصره ۱۸ استفاده کرده‌ایم و در حال مذاکره با بخش‌های خصوصی و غیر دولتی برای گسترش دسترسی به این دستگاه هستیم.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: کلینیک‌ها می‌توانند از صندوق پژوهش فناوری خراسان رضوی برای لیزینگ دستگاه استفاده کنند. این روش فشار مالی کمتری به کلینیک‌ها می‌آورد، زیرا آنها می‌توانند تنها دو سوم هزینه دستگاه را پرداخت کنند.
لطفی همچنین با اشاره به چالش‌ها و سختی راه، گفت: سرمایه‌گذارها معمولاً بعد از چند سال صبر نمی‌کنند و از پروژه خارج می‌شوند. اما تلاش‌های ما به این دلیل ادامه دارد که می‌بینیم تأثیر مستقیم این دستگاه روی بیماران بسیار مثبت است.
وی درباره تیم مهندسی پشت این پروژه گفت: تیم ما ترکیبی از مهندسان در چهار حوزه مختلف است؛ شامل مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی کامپیوتر و هوش مصنوعی. همچنین مشاوران فیزیوتراپی از دانشگاه علوم پزشکی مشهد به ما کمک می‌کنند تا دستگاه برای بیماران مناسب‌تر طراحی شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به مسائل طراحی لباس برای بیماران و چالش‌های قیمت‌گذاری گفت: با توجه به مسائل اقتصادی، در تلاش هستیم تا دستگاه‌ها را با قیمتی مناسب در دسترس عموم قرار دهیم. این پروژه نیاز به صبر و سرمایه‌گذاری دارد، امیدواریم که با حمایت بیشتر از طرف مردم و نهادهای دولتی، این فناوری در آینده بتواند به طور گسترده‌تری در دسترس بیماران قرار گیرد.
از سکته مغزی تا پارکینسون، بیماران بدون ترس از سقوط راه می‌روند
در ادامه با تیم جوان سازنده این دستگاه آشنا شدیم و یکی از اعضای این تیم که دانشجوی دکترای دانشگاه تهران بود در خصوص یک تکنولوژی بومی که توسط تیم داخلی شرکتشان طراحی و ساخته شده است، توضیح داد: طبق جدیدترین پژوهش‌های پزشکی، بهترین زمان برای شروع تمرینات توانبخشی بعد از سکته مغزی، ۴۸ ساعت پس از پایدار شدن شرایط بیمار است. هرچه این زمان به تعویق بیفتد، احتمال ماندگاری عوارض بیشتر می‌شود. بسیاری از افراد، به‌ویژه سالمندان، به دلیل ترس از زمین خوردن و شکستگی استخوان از تمرینات توانبخشی اجتناب می‌کنند، درحالی‌که همین بی‌تحرکی، روند بهبود را مختل می‌کند.
وی ادامه داد: این دستگاه، بیماران را هنگام راه رفتن حمایت کرده و کاملاً از زمین خوردن آنها جلوگیری می‌کند. همچنین دارای یک هارنس هوشمند است که به‌طور خودکار تعادل بیمار را تنظیم می‌کند. اگر فرد بیش از حد به جلو، عقب یا طرفین متمایل شود، سیستم هشدار می‌دهد و از سقوط او جلوگیری می‌کند. این فناوری مخصوص بیمارانی طراحی شده که به توانبخشی حرکتی نیاز دارند اما از آسیب احتمالی می‌ترسند.
این پژوهشگر ادامه داد: مهم‌ترین ویژگی این دستگاه، استفاده از هوش مصنوعی و پردازش تصویر برای آنالیز حرکات بیمار است. با استفاده از یک دوربین ساده، حتی دوربین گوشی یا وب‌کم، سیستم می‌تواند وضعیت زانو، قوزک پا و سایر مفاصل را تحلیل کند و فیدبک آنی ارائه دهد. برای مثال، اگر بیمار زانوی خود را درست خم نکند، رنگ نمایشگر تغییر کرده و به او هشدار می‌دهد.
وی خاطرنشان کرد: این سیستم همچنین می‌تواند به بازی‌های حرکتی متصل شود تا افراد بدون حس اجبار، تمرینات درمانی خود را انجام دهند. برای مثال، کسی که دچار افتادگی شانه یا قوز پشت است، می‌تواند از طریق یک بازی جذاب حرکات اصلاحی را انجام دهد. این قابلیت به‌ویژه برای کودکان و سالمندانی که انگیزه کمی برای ورزش دارند، بسیار کاربردی است.
این محقق با تأکید بر اینکه تاکنون بازخوردها بسیار مثبت بوده است، گفت: به‌عنوان مثال، بیماری که دچار پارکینسون است و به دلیل عدم تعادل از زمین خوردن هراس دارد، می‌تواند بدون ترس، راه رفتن را تمرین کند. در نمونه‌ای دیگر، بیماری که دچار سکته مغزی شده و ماه‌ها قادر به حرکت نبود، پس از تمرین با این دستگاه، موفق شد تعادل خود را بازیابد و بدون کمک دیگران حرکت کند.
وی خاطرنشان کرد: ما در حال ثبت اختراع بین‌المللی این فناوری هستیم و مذاکراتی با شرکت‌های اروپایی و آمریکایی برای فروش پتنت و صادرات محصول انجام داده‌ایم. کشورهای غربی نیز با مشکل هزینه بالای توانبخشی مواجه هستند و بسیاری از بیماران به دلیل قیمت بالای دستگاه‌های مشابه، از خدمات توانبخشی محروم می‌شوند. طراحی ما، علاوه بر کیفیت بالا و دقت بیشتر نسبت به نمونه‌های مشابه مانند Kinect مایکروسافت، هزینه کمتری دارد و می‌تواند به یک محصول جهانی تبدیل شود.
منبع : ایسنا
